‘Ze leest zo haastig,’ klaagde ze, ‘en toen ik vroeg waar ze zo snel had leren lezen, antwoordde ze: “Op het scherm in de bioscoop”.’Het motto bij de roman De Zwembadbibliotheek (1988) van Allan Hollinghurst, in de vertaling van C.A.G. van den Broek. Het is een citaat uit The Flower Beneath the Foot van Ronald Firbank:
‘She reads at such a pace,’ she complained, ‘and when I asked here where she had learnt to read so quickly, she replied “On the screens at Cinemas”.’
Goed ondertitelen is meer dan alleen maar goed vertalen. Op het IDFA heb ik vorige maand bij de documentaire The Other Side Of Everything van Srbijanka Turajlic ook een cursus snellezen gekregen. De Engelse ondertitels waren daarbij in zulke korte stukjes gehakt dat ik me begon te ergeren aan het leestempo dat me werd opgedrongen, en er een enkele keer simpelweg niet in slaagde tot me te nemen wat er stond voordat de tekst alweer uit beeld was verdwenen.
Dat kwam niet doordat er zo idioot snel werd gesproken of de gesprekken een buitensporig hoge informatiedichtheid hadden. Mogelijk was de vertaling onvoldoende gecomprimeerd om rekening te houden met de leestijd van de gemiddelde (niet-Engelstalige!) bezoeker, maar in ieder geval was de tekst niet optimaal ingedeeld: zinnen die gemakkelijk in één ondertitel van 5 of 6 seconden hadden gepast, waren vaak in drie stukken gehakt die dan elk hooguit 2 seconden in beeld stonden. (Dat is een schatting: ik had geen stopwatch bij me.) Dat leidde af van de toch al iets te lange, maar verder best boeiende film.
Maar die roman van Ronald Firbank stamt uit 1923, dus op ondertitels zal bovenstaand citaat geen betrekking hebben gehad. Wel op de voorlopers ervan: de tussentitels bij stomme films. Blijkbaar werd daarbij ook niet altijd voldoende rekening gehouden met de tijd die de gemiddelde kijker nodig had om de teksten tot zich te nemen. Of misschien moesten mensen in die tijd überhaupt nog wennen aan een door anderen opgelegd leestempo.
En ach, als een mens daarvan snel leert lezen, wie ben ik dan om te klagen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten