Verba volant, scripta manent? Eens geboekstaafd blijft geboekstaafd?
Ja, me hoela. In ieder geval niet als het om vertalingen gaat. Neem nou De stille man van Maurice Walsh:
 |
| Delpher, Het vrije volk, 19-03-1954 |
Van deze ‘levendige Nederlandse vertaling van het frisse Green Rushes, waarnaar de film ‘The Quiet Man’ werd gemaakt’ (aldus A. Deblaere in Katholiek Cultureel Tijdschrift Streven) kunnen we alleen nog dromen. Dit ‘boek vol humor en tragiek, levensmoed en menselijkheid, vol van al het proza en de poëzie van het Ierse leven, boeiend, ontspannend, en voor allen aan te bevelen’, in 1954 uitgebracht in een ‘verzorgde uitgave en keurige praesentatie’ (A. Deblaere weer) is nergens meer antiquarisch te vinden, en de KB beschikt ook niet over een exemplaar.
Eén ander werk van Walsh is ooit vertaald: de roman The Road to Nowhere (1934) verscheen onder de titel Zwerverswegen al in 1935 als feuilleton in Nederlandse kranten en daarna ook in boekvorm, en was blijkbaar succesvol genoeg om in de jaren vijftig nog steeds (of opnieuw) in druk te zijn, in dezelfde ‘geautoriseerde’ vertaling van J. Maschmeijer-Buekers, maar inmiddels onder de titel Langs ’s Heren wegen. Alleen dat boek is van hem nog bij de KB te vinden.
 |
| Delpher, Deli courant, 20-09-1935 |
Literair gesproken is het vast geen ramp. Naar andere beschrijvingen van het werk van Walsh te oordelen, gaat het bij hem om het soort ‘levensmoed’ waar je als modern mens vooral levensmoed’ van wórdt. Zo werd Walsh door de Ierse dichter Patrick Kavanagh in een gedicht ooit neergezet als ‘the devil Mediocrity’:
He has written many Catholic novels,
None of which mentions devils:
Daring men, beautiful women,
Nothing about muck or midden,
Wholesome atmosphere - Why must
So-called artists deal with lust?
En Jan van der Vegt lichtte dat in 1986 in Bzzletin wat nader toe: ‘De film naar diens verhaal The Quiet Man werd wereldberoemd en liet het romantische kitsch-Ierland zien waar nog op grote schaal mee gedweept wordt.’ (Die film, met John Wayne, heb ik nog nooit gezien. En Van der Vegts beschrijving beneemt je bij voorbaat ook de lust om dat te doen.)
Ook de Stem was in 1954 al minder enthousiast dan Het vrije volk:
 |
| Krantenbank Zeeland, de Stem, 12 januari 1954 |
Maar voor de receptiegeschiedenis (en de vertaalgeschiedenis) vind ik het toch jammer dat er nergens meer een exemplaar van deze vertaling lijkt te bestaan.
[EDIT: Ik heb met mijn neus gezocht, blijkt uit reacties van twee lezers. De KB heeft het niet, maar in de bibliotheek van de UvA moet een exemplaar staan. En op een Belgische variant van Marktplaats wordt voor een paar euro ook nog een exemplaar aangeboden.]
