De mannen willen graag dat Hoshi meegaat naar de filmavond op de Enterprise. Zij is immers de vertaler van het schip en ‘We might need a translator. Those subtitles go by pretty fast.’
Er wordt namelijk een Franse film vertoond, The Wages of Fear. Maar heb geen angst: er is een denkende vertaler aan deze aflevering gezet, die heeft opgezocht of gewoon wist dat het hier Le salaire de la peur betrof, en dat dus ook in de Nederlandse ondertitel heeft gezet. (Het loon van de angst had ook nog gekund, want zo zal die hier destijds wel in de bioscoop hebben gedraaid. Maar Nederlandse titels voor buitenlandse films, dat vinden we tegenwoordig een beetje raar. Alleen bij Gejaagd door de wind kan het misschien nog – en zelfs dan...)
Ik vind het altijd wel leuk als mainstream series zoals Star Trek terloops eer betonen aan klassieke literatuur of films. Zo laten de scenaristen van Hollywood en tv niet alleen merken dat ze hun klassiekers kennen, maar proberen ze ook hun kijkers een beetje op te voeden: ‘Ren naar de videotheek en probeer ook déze film eens te huren; zelfs in 2150, ver weg in deep space, vinden we die nog de moeite waard!’
De kritiek die je er wel op kunt hebben, onder veel meer, is natuurlijk dat ze daarbij de gebaande paden van de witte westerse canon nooit echt verlaten. Maar binnen de beperkingen van het links-liberale, typisch Amerikaanse universalisme van Star Trek pleit het wat mij betreft toch voor de makers dat ze zich in ieder geval niet alleen beperken (juist niet zelfs) tot enkel de geijkte Amerikaanse klassiekers. (Ja, hoor, Casablanca, daar gáán we weer... Play it again, Sam.)
Le salaire de la peur was in zijn tijd dan wel een commerciële spektakelfilm en kaskraker. Maar de film is oud, en Frans, en in zwart-wit, en geldt inmiddels dus vooral als highbrow voer voor vaak ruimschoots gepensioneerde Filmmuseum-bezoekers en verstokte filmfanaten.
Niet toevallig dan dat hét instrument voor betekenisvolle empathie bij uitstek, taal, in deze aflevering de uitkomst moet bieden voor het dramatische probleem: hoe bevrijden we onze bemanningsleden en komen we, op een fatsoenlijke wijze (want we blijven wel links-liberale Democraten), van die buitenaardse levensvorm af?
Simpel: door ermee te communiceren. Dat heeft wat technische voeten in de aarde. De wezens stoten alleen een soort radioruis in rare frequenties af, ze communiceren in ‘sub-harmonics’. Maar goed dat ze een begenadigde tolk aan boord hebben die deze nieuwe taal in een mum van tijd weet te doorgronden.
Arrival (2016) |
Deze aflevering is lang niet zo ingenieus als de plot van de film Arrival (waarin niet alleen een paar bemanningsleden, maar de hele mensheid voor de ondergang wordt behoed door een vertaler). Star Trek is leuk, maar blijft doorgaans braaf binnen de kaders van het clichématige en vaak larmoyante middlebrow-vermaak waar de televisie patent op heeft. Maar toch: the translator saves the day.
En gelukkig gebeurt dat in een serie die vaak uitstekend is vertaald (zie ook dit eerdere bericht). Met voldoende respect voor de leessnelheid om ervoor te zorgen dat de ondertitels niet voorbij vliegen, en je dus niet per se een tolk naast je op de bank nodig hebt om alles te kunnen volgen.