De Milanese nachtegaal van de kook

In Kuifje en de Picarro’s zit Bianca Castafiore het hele album in de gevangenis, tot groot verdriet van haar cipier.

Kuifje en de Picaro’s, pagina 13

Maar klaagt de Milanese nachtegaal dat haar pasta niet lang genoeg gekookt is? Dat wringt. Zo’n Italiaanse wil haar pasta toch niet gaar, maar béétgaar? Lekker stevig al dente?

En inderdaad: volgens het Franse origineel wil ze de pasta juist moins cuites.

Halfgare vertaling

Had de vertaler dat niet door? Aan het eind van het album, als deze running gag wordt afgemaakt, wordt toch precies uitgelegd wat ze bedoelt:

Niks ‘gaar’, maar à point. Zelfs Google Images snapt precies wat onze diva wil – louter op basis van dit plaatje, zonder tekst:

Maar de Nederlandse vertaler had van de Italiaanse keuken geen kaas gegeten – of had er in 1976 geen fiducie in dat Nederlandstalige lezers zouden weten wat beetgare pasta is. Dus de Zuid-Amerikaanse gevangenispasta blijft in het Nederlands gewoon schandelijk undercooked.

Waarmee ook de subtiele, al dan niet bedoelde grap verloren gaat dat papperige pasta je onvermijdelijke lot is als je in de gevangenis belandt van generaal Tapioca!

Aan het plaatje is overigens goed te zien dat het om tagliatelle gaat, maar ook dat was natuurlijk onbestaanbaar: wie had hier in 1976 ooit van lintpasta gehoord? Dat is dus gewoon halfgare spaghetti geworden:

Kuifje en de Picaro’s, pagina 61

Dan waren de vertalers in Engeland (toch niet befaamd om zijn culinaire tradities) heel wat uitgekookter. Zij doen het wel gewoon vanaf het eerste plaatje goed:

Het woord beetgaar

Het enige excuus – misschien – is dat het woord beetgaar nog niet echt was ingeburgerd toen Kuifje en de Picaro’s verscheen. In de jaren 90 had de term zich wel definitief gevestigd:

Delpher

Maar aan de frequentie te zien waarmee het in Delpher voorkomt, werd het woord beetgaar pas vanaf de jaren 60 (mondjesmaat!) gebruikt en begon het – en daarmee waarschijnlijk ook het hele begrip ‘al dente’ – pas in de jaren 70 courant te worden.

De macaroni die ik in de jaren 80 kreeg voorgezet, was ook nog zelden beetgaar.

Die tijd van pappen en nathouden is nu gelukkig voorbij. Wij leven nu in een tijd van stevige pasta en goede vertalingen. Kom hier dat ik u kus.

(Met dank aan Edward Rekkers voor de tip.)