Adieu

Ik lees graag Balzac, maar het komt er niet vaak van, want in het Frans gaat me dat niet heel vlot af. Helaas is er niet veel van hem in vertaling te krijgen. Ik was dus blij verrast toen ik vorige zomer een verhaal van hem aantrof in de bloemlezing Liefdesverhalen uit de wereldliteratuur (1954), waarover ik hier al eerder schreef.

Het was een lang verhaal met een korte, intrigerende titel: Adieu. Dat wekte een vaag vermoeden van sentimentaliteit. Het zou toch geen hoogromantisch zwijmelverhaal zijn? Eerst las ik een aantal andere verhalen in de bundel. Die waren soms goed, soms slecht. Net als de vertalingen: die konden er soms nog prima mee door, en waren soms ondraaglijk oubollig, zoals bij het verhaal van Bocaccio.

Toen ik bij het verhaal van Balzac belandde, stelde dat gelukkig niet teleur. Met de romantische sentimentaliteit viel het wel mee, en op de raadselachtige eerste scènes volgde een wending die ik niet meteen zag aankomen. Ik had deze novelle aangetroffen in een bundel liefdesverhalen, maar of het nou de liefde is die je van dit verhaal het meest bijblijft...

Ik zal er verder niets over verklappen, behalve dat ik iedereen dit werkje kan aanraden en het een fraai voorbeeld van Balzac’s vertelkunst vind: hoe hij je met levendige en prikkelende scènes zijn verhaal in trekt en de informatie steeds slim doseert.

Daarnaast kon de vertaling er naar mijn idee nog prima mee door. Die is natuurlijk gesteld in het Nederlands van de jaren vijftig, maar toch nog heel vlot leesbaar. En zoals me ook al eens is opgevallen bij oudere vertalingen van Henry James: sommige licht verouderde elementen in zo’n vertaling kunnen de tekst ook een patina geven dat wel past bij zo’n vroeg-negentiende-eeuwse vertelling.

Daarom bied ik het verhaal hier ter download aan. De vertaling, dat is ook wel leuk, is van de hand van Bert Japin—de vader van de succesvolle romanschrijver. Bert Japin werkte in de jaren vijftig en zestig als toneelrecensent en schreef en vertaalde enkele detectiveromans—en dus ook dit verhaal van Balzac. Ik ben Arthur Japin heel erkentelijk dat hij toestemming heeft gegeven om die tekst hier online te zetten.

Want nogmaals: ik vind dat er veel te weinig van Balzac in het Nederlands verkrijgbaar is. Volgens Bol.com zijn er maar drie Nederlandse titels in druk: Kolonel Chabert (vertaling Hans van Pinxteren), Verloren illusies (Jan Versteeg) en De huid van chagrijn (Jean Schalekamp). Hans van Pinxteren heeft nog veel meer romans van Balzac vertaald, maar die zijn hooguit tweedehands te vinden.

Dus kom op, Nederlandse uitgevers, toon een beetje lef en investeer in Balzac. Waar blijft de Nederlandse vertaling van Splendeurs et misères des courtisanes? Van Le Lys dans la vallée? Van La femme de trente ans of La duchesse de Langeais? Waar blijft de integrale uitgave van de Comédie humaine in het Nederlands?

Voorlopig moeten we het doen met de hierboven genoemde drie romans. Plus dan nu dit e-boekje met een korte novelle uit de Études philosophiques, in de vertaling van Bert Japin uit 1954.

Als dit naar meer smaakt, dan raad ik aan Kolonel Chabert op te snorren, een werk dat thematisch sterk aan Adieu is verwant. (Waarmee ik toch nog iets van het verhaal verklap, maar gelukkig alleen voor wie Kolonel Chabert al kent.)

Download

Bert Japins vertaling van Adieu is hier te downloaden als epub, Kindle-bestand (mobi) of Word-bestand.

De illustratie, ook afkomstig uit Liefdesverhalen uit de wereldliteratuur, is van Gerard Douwe.

De verdorde arm

Het verhaal van Henry James dat voor april was bedoeld, heb ik vorige week al geplaatst. Maar een hele maand zonder nieuwe vertaling is in deze tijden ook maar saai, en gelukkig heb ik nog iets anders liggen: drie verhalen van Thomas Hardy.

Naast romans en poëzie produceerde Hardy een vijftigtal korte verhalen, die hij vooral voor het geld schreef: de bladenmarkt was eind negentiende eeuw erg lucratief en de vraag naar korte verhalen was groot. De kwaliteit van veel van die verhalen haalt het niet bij die van zijn gedichten en romans. Met één grote uitzondering: het hier vertaalde ‘The Withered Arm’, dat ik beschouw als een van zijn meesterwerken, en een van de beste Engelse korte verhalen van de hele negentiende eeuw.

Ik heb het gebundeld met twee andere markante verhalen, ‘On the Western Circuit’ en ‘The Fiddler of the Reels’. Veel toelichting hebben die verder niet nodig, zoals Hardy’s werk dat zelden heeft. Het spreekt doorgaans voor zich en doet, ondanks het onmiskenbaar negentiende-eeuwse decor waartegen zijn verhalen zich afspelen, vaak zeer modern aan—van de liefde-per-correspondentie in ‘On the Western Circuit’ (die mij aan niets zo sterk doet denken als aan online daten) tot het samengestelde gezin in ‘The Fiddler of the Reels’.

Het zijn typische Hardy-verhalen in hun thematiek: ze gaan veelal over de moeizame verhouding tussen man en vrouw, waarbij de sympathie, of in ieder geval de grootste kracht steevast meer bij de vrouwen dan bij de mannen ligt. Die laatsten zijn in bijna alle gevallen de zwakkere partij—voor zover ze al enige rol van betekenis spelen.

Verder wil ik alleen nog wijzen op het belangrijke motief van circulariteit, dat in al deze verhalen (jawel:) terugkeert. (Evenals trouwens in een gedicht waar ik eerder over schreef.) Bij ‘In de carrousel’ (‘On the Western Circuit’) spreekt dat natuurlijk al uit de titel—maar ook ‘De speelman’ beschrijft een soort cirkelgang, en in ‘De verdorde arm’ is het weliswaar subtieler, maar des te betekenisvoller verwerkt.

Download

De verdorde arm en andere verhalen is te koop bij Kobo en Bol.com. 

Klik hier voor enkele andere vertalingen van Hardy’s werk.

De omslagillustratie is De koemelkster, een houtsnede van Jan Mankes (1889-1920).