Samenwerking

Elke maand een verhaal van James op dit blog? Ik denk dat het dit jaar niet meer elke maand gaat lukken, maar deze maand nog wel. Een heel kort verhaal ditmaal, ‘Samenwerking’ getiteld in mijn vertaling, met een voor James ongebruikelijk onderwerp: muziek.

Voor de titel van dit verhaal, ‘Collaboration’, heb ik geen volledig bevredigende vertaling kunnen bedenken. Het Engelse collaboration kan immers zowel gewoon op ‘samenwerking’ als op het veel negatiever geladen ‘collaboratie’ slaan. De neutrale betekenis is doorgaans primair, zoals ook hier. Maar dat die neutrale of zelfs lovenswaardige artistieke samenwerking van de Duitse componist en de Franse tekstdichter door de verloofde van die laatste, en zeker door zijn schoonmoeder in spe, als collaboratie en landverraad wordt ervaren, kan in het Engels dus wel, maar in het Nederlands helaas niet tot uitdrukking worden gebracht in de titel zonder de neutrale betekenis ervan te verliezen.

Binnen het oeuvre van James onderscheidt dit verhaal zich doordat er een hoofdrol in weggelegd is voor een musicus; James had weinig affiniteit met muziek en schreef er zelden over. Daarbij (of daardoor?) is het ook een van zijn allerkortste verhalen. Die beknoptheid lag James blijkbaar niet zo, want de opzet blijft wat schematisch—het is uiteindelijk meer een schets dan een verhaal. Dat de sympathie van James daarbij eerder uitgaat naar de artistieke romance van de twee kunstbroeders dan naar de verontwaardigde Franse verloofde en haar nog veel geduchtere moeder, lijdt weinig twijfel.

In al zijn eenvoud en beknoptheid is dit verhaal als aanklacht tegen bekrompen patriottisme helaas nog onverminderd relevant. Sommige strapatsen van bepaalde dwaallichten op het hedendaagse politieke toneel zouden je bijna anders doen denken, maar net als Heidenmauer denk ik dat oprechte liefde voor de letteren (van Malaparte tot Houellebecq) en voor de muziek van Chopin, Saint-Saëns en Schumann zich toch slecht verdraagt met de bekrompenheid van politiek nationalisme.

Download

‘Collaboration’ stond in 1892 in The English Illustrated Magazine en verscheen voor het eerst in boekvorm in The Private Life and other stories (1893). Die eerste boekuitgave, waarvan de Amerikaanse editie beschikbaar is op Wikisource, levert de brontekst voor deze vertaling.

De omslagillustratie is het schilderij Souvenir d’atelier (1878) van David Oyens (1842-1902).

Samenwerking is hier te downloaden als epub, Kindle-bestand (mobi) of Word-bestand. Ook te koop bij Kobo en Bol.com.

Ik heb me voorgenomen om dit jaar elke maand een verhaal van Henry James in vertaling online te zetten. Dit is het negende verhaal in die reeks. Alle verhalen zijn op dit blog bij elkaar te vinden onder het label James-project.

Klik hier voor een overzicht van alle mij bekende Nederlandse vertalingen van James’ werk, en hier voor een overzicht van mijn eigen online beschikbare vertalingen.