Een aantrekkelijke Amerikaanse

In de jaren zestig verschenen er bij uitgeverij Spectrum twee bijzonder lijvige (bijna duizend pagina’s dikke!) en bijzonder eclectische bloemlezingen met korte verhalen. Verhalenomnibus waren ze simpelweg getiteld, waarbij de eerste ook nog een ondertitel had: ‘53 verhalen uit de wereldliteratuur’.

Verhalenomnibus: verhalen uit de wereldliteratuur (1966) en Verhalenomnibus (1967)

Misschien zijn er meer van die bundels bij Spectrum verschenen, maar dit zijn de enige twee die ik ken. Ik vind het leuk om af en toe in zulke bloemlezingen te grasduinen. Om een indruk te krijgen van wat er toen populair was, en van hoe de auteurs en de gekozen verhalen werden gepresenteerd.

De boeken zijn niet van een inleiding of verantwoording voorzien, maar bevatten naast de inhoudsopgave wel een ‘register naar genre’. De eerste bundel kan bovendien bogen op een ‘register naar land van herkomst’. Dat geeft een goede indruk van de verscheidenheid van de verhalen:

Mogelijk ontbreekt dit register van herkomst in de tweede bundel omdat die minder verscheiden is: het zwaartepunt ligt daarin veel sterker bij het Engels taalgebied, en er is veel meer geput uit de pulpgenres waarin Spectrum bij mijn weten gespecialiseerd was: science-fiction, thrillers, misdaadverhalen enz. Mogelijk daarom dat de ondertitel over ‘wereldliteratuur’ bij die tweede bundel achterwege is gelaten.

Het register op genre in de eerste omnibus kan tegenwoordig trouwens enig onbehagen wekken:

Al moet je erbij bedenken dat de term ‘negerverhalen’ destijds natuurlijk neutraal was bedoeld. De opname van vier verhalen van Afrikaanse schrijvers in deze bundel was juist een loffelijke poging om de literaire horizon te verbreden.

Niemand komt te kort

Zelfs als je geen zin hebt om al die verhalen te lezen, kan het nog interessant zijn om deze boeken eens door te bladeren, bijvoorbeeld vanwege de schrijversbio’s bij de verschillende verhalen. Neem deze opmerkelijke beschrijving van Charlotte Armstrong.

Ik had nog nooit van Armstrong gehoord. Een interessante herontdekking? Die gedachte dringt zich op als je hoort dat haar roman Mischief is opgenomen in Women Crime Writers: Eight Suspense Novels of the 1940s & 50s, een in 2015 bij de Library of America verschenen tweedelige bloemlezing. (Eigenlijk ook een omnibus, maar dat klinkt niet chic meer. Het woord omnibus lijkt in ongenade gevallen. Waarom eigenlijk? Ik vind het zo’n gezellig genre.)

Daarmee is Armstrong weer een beetje gecanoniseerd. En in de bio bij die bloemlezing krijgt ze tenminste serieuze aandacht. Haar staat van dienst geeft daar ook wel aanleiding toe:

bron: Women Crime Writers: Four Suspense Novels of the 1950s.
Zie ook de bijbehorende website.

Ik moet alleen bekennen dat ‘deze aantrekkelijke Amerikaanse’ mij niet kan bekoren. En dan doel ik op haar werk. Haar man en kinderen mochten dan niets te kort komen, als lezer kom ik toch niet aan mijn trekken. Niet bij de roman Mischief, en evenmin bij ‘Miss Murphy’ in de Verhalenomnibus van Spectrum: een flauw verhaal over de gedachten van een schooljuf over vier delinquente kinderen op haar school. Een weinig boeiende uitwerking van wat in de jaren 50 (de jaren van The Wild One en Rebel Without a Cause) een ware Amerikaanse obsessie lijkt te zijn geweest: jeugddelinquentie.

Mischief heeft op de keper beschouwd hetzelfde onderwerp en vind ik niet veel beter. De flaptekst belooft een spannende thriller over een ‘parental nightmare in a midtown Manhattan hotel’, waar twee ouders een volslagen onbekende inhuren als kinderoppas. Een veelbelovend gegeven, maar Armstrong bouwt geen spanning op. Ze kiest ervoor om allerlei verschillende mensen in en rond het hotel te volgen en te tonen hoe hun paden elkaar kruisen. Zo’n mozaïek-opzet kan interessant zijn, en ze wil er misschien iets mee zeggen over de anonimiteit van de moderne samenleving. Maar in wat een thriller wil zijn versplintert het de aandacht en breekt het de spanning. Omdat je geen vast personage hebt met wie je kunt meeleven, voelt het nergens beklemmend. Omdat de verschillende personages vrij oppervlakkig blijven en weinig kleurrijk of origineel worden beschreven, kan het ook niet boeien.

Het helpt ook niet dat ze alles uitgebreid voorkauwt en herhaalt. Dat maakt het boek saai en braaf. Niets wordt gesuggereerd, alles wordt expliciet gemaakt. Behalve dan weer zoiets als schuttingtaal (die door sommige personages duidelijk wel wordt gebezigd, maar nooit in de tekst wordt weergegeven) of de seksuele motivatie van sommige personages: dat mag allemaal niet worden benoemd. In de keurige burgerlijke wereld waarvoor Armstrong blijkbaar schreef, moest alles in het nette blijven. Geen American gothic maar Amerikaanse biedermeier.

Nee, als ik een misdaadroman moet lezen, doe mij dan maar de bijna dostojevskiaanse koortsachtige energie van een Patricia Highsmith. Mischief wordt in de LoA-bloemlezing gevolgd door haar roman The Blunderer, en daarvan verwacht ik meer dan van het werk van deze aantrekkelijke Amerikaanse.

Die ik haar plaatsje in de Library of America overigens van harte gun. Al was het maar als tegenwicht voor die lullige Spectrum-bio. En omdat smaken verschillen: sommigen vinden Mischief wel de moeite waard.

Charlotte Armstrong