In deze relatief korte satirische schets toont James zich van zijn lichtere kant. Toch is het verhaal ook niet helemaal helemaal vrij van persoonlijke preoccupaties met een serieuzere ondertoon: in het wrange portret van de Bostonse schooljuf die dweept met Europa, een soort fotonegatief van Daisy Miller, zit volgens mij iets van James’ angst voor wat er van hemzelf zou zijn geworden als hij in Amerika gebleven was. Niet voor niets vertrok hij al vrij jong naar Europa om zich te ontworstelen aan de knellende banden van zijn familie en het beschaafde, maar in zijn beleving ook benepen Boston. In Europa zocht hij de vrijheid die hij voor zijn schrijverschap nodig had.
Daarbij is de plot een typerend voorbeeld van zijn kijk op de strijd tussen goed en kwaad: de spanning tussen mensen die tot zelfopoffering zijn geneigd en anderen die daar harteloos misbruik van maken; een thema dat in bijna al zijn latere werk is terug te vinden, van The Portrait of a Lady tot late romans als The Wings of the Dove en The Golden Bowl—waarin het natuurlijk veel genuanceerder wordt uitgewerkt.
 |
| William Turner (1775-1851), Le Havre: Tour de François Ier (bron: Tate Gallery) |
Deze vertaling is niet gloednieuw: een eerdere versie stond meer dan tien jaar geleden in het tijdschrift De brakke hond. Toen onder de titel ‘Vier gesprekken’, die ik inmiddels minder geslaagd vind.
De nieuwe titel, ‘Vier ontmoetingen’, is ook niet heel elegant. Dat abstracte ‘ontmoeting’ riekt toch altijd een beetje naar een woordenboekvertaling voor meeting: de eerste betekenis die het woordenboek geeft, maar die bijna nooit echt de juiste vertaling is. In het Nederlands hou je bijvoorbeeld een vergadering, maak je een afspraak of heb je een gesprek—voor Engelstaligen is het allemaal een meeting.
Toch laat ik het nu maar bij ‘ontmoetingen’, om twee redenen. De verteller schetst het portret van een vrouw die hij in zijn hele leven vier keer heeft gesproken. Telkens is het niet zozeer hun gesprek waar het om gaat, maar hoe hij haar elke keer aantreft en wat hij observeert—de Werdegang die hij haar ziet maken. Alsof hij vier keer een andere vrouw ontmoet—die toch ook benauwend trouw blijft aan zichzelf.
Bovendien doet ‘ontmoeting’ recht aan de literaire verwijzing naar het verhaal van Toergenjev dat James gekend zal hebben onder de Franse titel ‘Trois rencontres’ (en dat al in het Nederlands is vertaald als ‘Drie ontmoetingen’). Dat de titel door Toergenjevs verhaal was ingegeven, blijkt wel uit een verschrijving in een brief uit 1879, waarin James een journaliste bedankt voor de aandacht die zij in een tijdschrift heeft geschonken aan zijn—zo schrijft hij—‘Daisy Miller & the “3 Meetings”’.
Inhoudelijk heeft Toergenjevs verhaal overigens geen enkele overeenkomst met ‘Four Meetings’, dus de literaire verwantschap beperkt zich tot de titel—maar die is ongetwijfeld een eerbetoon aan een schrijver die James hogelijk bewonderde.
Behalve de titel heb ik ook de rest van de vertaling grondig herzien: het weerzien met de oude tekst was soms net zo’n grote schok als de latere ontmoetingen van de verteller met de hoofdpersoon van zijn verhaal. Ik kan alleen maar hopen dat er in deze nieuwe versie weer wat meer van die goeie ouwe James is overgebleven.
Download
‘Four Meetings’ verscheen in 1877 in Scribner’s Monthly en werd in 1879 voor het eerst in boekvorm uitgegeven, gebundeld met Daisy Miller en An International Episode. Die eerste boekversie, en niet de flink uitgebreide en herziene tekst uit de New York Edition van bijna dertig jaar later, vormt de brontekst voor deze vertaling.‘Vier ontmoetingen’ is te koop bij Kobo en Bol.com.
Ik heb me voorgenomen om dit jaar elke maand een verhaal van Henry James in vertaling online te zetten. Dit is het vijfde verhaal in die reeks. Alle verhalen zijn op dit blog bij elkaar te vinden onder het label James-project.
Klik hier voor een overzicht van alle mij bekende Nederlandse vertalingen van James’ werk, en hier voor een overzicht van mijn eigen online beschikbare vertalingen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten