Dagboek van een vijftiger

Dit is misschien niet het allerbeste, en zeker niet het bekendste verhaal van Henry James. Toch kreeg ik deze zomer zin om juist dit verhaal eens in het Nederlands te vertalen – misschien omdat ik zelf inmiddels de vijftig heb bereikt. Bij mijn weten is dat nog nooit eerder gedaan. (Dit verhaal in het Nederlands vertalen, bedoel ik.)

De vertaling zet ik hier als e-boek online. Onderaan dit bericht staan de downloadlinks.

‘The Diary of a Man of Fifty’ verscheen in 1879, het jaar nadat James zijn eerste grote verkoopsucces had geboekt met Daisy Miller. Met die succesvolle novelle lijkt dit verhaal op het eerste gezicht wellicht weinig gemeen te hebben, maar bij nadere beschouwing zijn de thematische overeenkomsten groot: ook hier weer een terughoudende mannelijke hoofdpersoon die ondanks al zijn reserves gefascineerd wordt door een vrouw. Hij kan niet goed hoogte van haar krijgen en twijfelt of hij haar het hof moet maken of beter de benen kan nemen. Alleen is in dit verhaal alles verdubbeld: twee mannen, twee vrouwen – en dus een dubbele tweestrijd.

Herinneringen en vooruitwijzingen

Mede door de dagboekvorm (tamelijk zeldzaam binnen James’ oeuvre) staat in dit verhaal niet – zoals in Daisy Miller – het portret van de vrouw in kwestie centraal, maar de innerlijke tweestrijd van de mannelijke hoofdpersoon. In dat opzicht is dit vroege werk dan weer sterk verwant aan een van de laatste novellen die James schreef, The Beast in the Jungle, dat eveneens dezelfde basisingrediënten kent. Met name de slotscène daarvan doet ook aan Daisy Miller denken: een oude man staat bij het graf van een overleden vriendin en vraagt zich af of hij met haar had moeten trouwen. Maar in plaats van de dagboekvorm die dit vroege verhaal wat vlak en statisch maakt, hanteert James in dat latere meesterwerk de subtiele, alle nuances van een aarzelend bewustzijn nabootsende stijl die kenmerkend is voor het protomodernistische werk van zijn late periode – met name het drietal grote romans (The Ambassadors, The Wings of the Dove en The Golden Bowl) dat de sluitsteen van zijn oeuvre vormt.

Gelukkig is dit ‘Dagboek van een vijftiger’ niet alleen interessant als een vroege en eenvoudige variatie op hetzelfde thema. Het is misschien minder subtiel dan Het beest in het oerwoud, maar daarmee ook minder weerbarstig – het heeft dezelfde frisse toegankelijkheid als Daisy Miller en moet eerder als een komische dan als een tragische schets worden gelezen. Ik weet niet of James bekend was met het werk van Karl Marx, maar je zou dit verhaal de literaire uitwerking kunnen noemen van diens vaak geciteerde aforisme dat de geschiedenis zich weliswaar steeds herhaalt, maar eerst als tragedie en daarna als klucht.

Download

Dagboek van een vijftiger, het eerste van een kleine reeks vertaalde verhalen en novellen van Henry James die ik online beschikbaar wil maken, is hier gratis te downloaden als epub, Kindle-bestand (mobi) of Word-bestand.

Wie wil bijdragen aan de vertaalkosten, kan het e-boek ook kopen via Kobo of Bol.com.

Bron voor deze vertaling was de tekst van de eerste boekuitgave, in The Madonna of the Future and other tales (1879), op internet o.a. te raadplegen via Wikisource.

De omslagillustratie is een uitsnede uit een aquareltekening door James Duffield Harding (1797-1863) van de Ponte Santa Trinita in Florence, online te vinden op de site van het Metropolitan Museum in New York.

[Naschrift:
Ik heb me voorgenomen in 2020 elke maand een verhaal van Henry James in vertaling online te zetten. Dit is het ‘nulnummer’ van die reeks. Alle verhalen zijn op dit blog bij elkaar te vinden onder het label James-project.

Klik hier voor een overzicht van alle mij bekende Nederlandse vertalingen van James’ werk.]