Leer van de kunstenaar

Duistere jaren, dat zijn in het titelverhaal, het laatste in de bundel van Hotz, de jaren dertig – maar misschien ook wel de dertigersjaren in ieder mensenleven. In de woorden van de verteller, die in het verhaal terugblikt op de jaren dertig, toen hij zelf een twintiger was maar vooral met dertigers omging:

Ook nu, na een halve eeuw, heb ik het niet zo op dertigers. Ze blijven elkaar het leven uitleggen, nu in duistere psychologieën die ze bescheiden glimlachend improviseren. Wat stel ik dan, als grijsaard van drieënzeventig, tegenover dat gezwets? Alleen dat iets moois mooi is.

De oudere mensen met wie de verteller in de jaren dertig verkeert, zijn wereldverbeteraars:

Will had weer met deemoedige wetenschapsstem uit zijn Engelse boek geciteerd. ‘Waar vindt men relatief nog de meeste voldoening in het leven?’ had hij gevraagd. ‘Onder de bohémiens. De artiest denkt alleen aan idee en vorm. Hij vergeet voedsel; oude kleren volstaan. Economische groei is helemaal geen voorwaarde tot geluk. Geef de gewone man niet meer géld, maar meer waarde voor z'n geld, zodat hij goede, eenvoudige dingen kan kopen. Leer van de kunstenaar.’

Al worden ze door boze werklozen ook uitgemaakt voor ‘faksisten’.

Zoals in al zijn verhalen heeft Hotz (of zijn verteller) ook hier weer een scherp oog voor de minder vrolijke kanten van het leven. Op overdreven levensvreugde is hij zelden betrappen.

Dat leest lekker weg:

Ik keer een moment terug naar het heden, naar 1982. Is de mensheid nu ‘bevrijd’ en voelt ze zich beter? Nooit hoor ik meer getob. Men krijgt alles dubbel als Job in z'n ouderdom en werpt zich starend op Jung of nog griezeliger profeten. De beide geslachten staan elkaar naar het leven.
Onlangs stond ik 's morgens op en zette m’n radio aan. Er klonk een wezen op met het adenoïde geluid van vrouwen wie het hindert dat er nog een ander geslacht bestaat dan het hunne op aarde. Ze liet weten dat ze zichzelf bevredigde, sinds wanneer, waarom en hoe. Ik haast me te melden dat daarna een man aan het woord kwam die minstens zo erg teemde dat hij ‘seksueel niet gelukkig was’ met z’n vrouw.
Hoewel men went aan de vooruitgang dacht ik: moeten die huilebalken voor de microfoon op m'n nuchtere maag? Daar is een gewone parkexhibitionist een armzalig kuise amateur bij.
Ik wilde opeens dat het einde nabij was. Dat huizenhoge ijsschotsen op Rijn en Maas verschenen. Alles bevroor. De te dikke lijven van die klagers sisten eerst en smolten dan. Ze werden tot water met vetkringen. (Ondanks de nieuwe crisis eet men zich puilpensen.)
IJskoude kou. Niets. Lege reinheid. Ik poetste m’n tanden. Misschien had men die twee in de Hilversumse studio op elkaar los moeten laten. Maar met de microfoon dicht graag.

En ondanks Hotz’ sterke hang naar het verleden, overheerst in zijn verhalen (ook de historische) dus vooral het gevoel dat er nooit iets verandert.

En om die lijn maar even door te trekken naar mijn heden (2017): ik zie nu in de stad overal posters voor de taxi-app Abel, ‘De rit die je wilt delen’: ‘Door de rit te delen met anderen bespaar je niet alleen op je ritprijs, het is ook een stuk gezelliger.’ Een gloednieuw concept van de moderne interneteconomie?

Welnee. In de Crisistijd kende Nederland dit soort ‘wilde taxi’s’:

Ik hoef waarschijnlijk niet eens te zeggen dat zo’n wilde taxi later in het verhaal iemand doodrijdt? Allicht.

Verhalen vol somberheid, vergeefs enthousiasme en mooie zinnen, waarvan je af en toe ook nog wat nutteloze historische kennis opsteekt, of een oud liedje leert kennen, of een nieuw woord – zoals pantoffelparade:

Wat kun je van een boek nog meer verlangen?
Nou, niets eigenlijk. Zeker niet als je al tevreden bent met een heel klein beetje.