Het L-woord

Trump is een lul, daar heb ik geen eufemistische afkortingen voor nodig. Maar ik vind het vreemd om hem ervan te betichten dat hij met het woord ‘lynchpartij’ automatisch een ongepaste historische vergelijking trok met de rassenvervolging in de Verenigde Staten. Het leek mij gewoon een van die bizarre hyperbolen die we van hem inmiddels wel gewend zijn. Hysterisch, ja – maar historisch?

Toch schijnt inmiddels ook Biden zich te moeten verantwoorden voor zijn eigen gebruik van hetzelfde woord – in 1998! En waarom? ‘Lynching refers to historic killings by white mobs mainly against black people,’ staat op de BBC-site. Ik vraag me af waar ze die wijsheid vandaan halen. Bas Blokker is in NRC iets genuanceerder en noemt het in een bijzin ‘een historisch beladen term in de VS’ (mijn cursivering). Maar zelfs dat bevreemdt me.

De Oxford Dictionary of English, digitaal beschikbaar in het online-pakket van Van Dale, plaatst bij het werkwoord lynch weliswaar twee voorbeeldzinnetjes die alleen op het lynchen van zwarte mensen slaan, maar geeft een definitie die algemener is, evenals mijn iets oudere Collins en Random House Unabridged (beide zonder voorbeeldzinnen).

Collins English Dictionary (ed. 1991).

Dat is niet omdat die woordenboeken bevooroordeeld of verouderd zijn, maar omdat lynchen een algemeen woord is dat al enkele eeuwen voor allerlei vormen van volkswoede en buitenrechtelijke executies wordt gebruikt. Volgens de definitie in de Dikke Van Dale (online editie, vandaag geraadpleegd):

mbt. een misdadiger, een van misdaad verdachte persoon of iem. die om een andere reden de volkswoede opwekt eigenmachtig ter dood brengen, afmaken zonder gerechtelijk onderzoek (door een woedende mensenmassa)

Want het is natuurlijk ook gewoon een Nederlands woord, dat je niet cursief of tussen aanhalingstekens hoeft te zetten, zoals sommige media nu doen. Volgens Wikipedia waren zelfs de gebroeders De Witt, weliswaar avant la lettre, slachtoffer van een geheel volgens de regelen der kunst uitgevoerde lynchpartij.

De gebroeders de Witt (bron: Wikipedia)

Ook in het Engels heeft het woord bij mijn weten altijd die algemene betekenis gehad, en heeft het die nog steeds. Een willekeurig voorbeeld, uit het Wikipedia-lemma over de ‘hanging judge’ Roy Bean: ‘During the trial, a mob of 200 angry Irishmen surrounded the courtroom and saloon, threatening to lynch Bean if O'Rourke was not freed.’

Roy Bean door de ogen van Morris & Goscinny

Of neem Huckleberry Finn: in een klassiek geworden scène in hoofdstuk 22 stormt een lynch mob naar het huis van kolonel Sherburn. Ze willen hem (niet eens zo onterecht!) opknopen omdat hij een dronkenlap heeft doodgeschoten. Maar als Sherburn met een geweer in de hand in de deuropening verschijnt, deinst het gepeupel terug. De volkswoede is groot, maar niemand wil graag de eerste kogel opvangen. Minachtend wrijft Sherburn de dorpsgenoten hun lafheid in. De menigte druipt weer af. Het is een klassiek geworden scène, een western-topos waarvan de heroïek nog steeds naijlt in de Amerikaanse populaire cultuur. De soevereine kracht van het individu tegenover de redeloze lafheid van de massa: zo zien Amerikanen zichzelf graag. Maar met rassendiscriminatie of segregatie heeft dat niets te maken.

Toen ik de tweet van Trump zag, dacht ik dus: hij hangt gewoon graag de vermoorde onschuld uit. Als hij met zijn beeld van een lynchpartij al iets wil oproepen, is het waarschijnlijk eerder die valse heroïek van de dappere eenling tegenover een uitzinnige menigte, de moedige liberaal tegenover de bolsjewieken.

Anderzijds moet ik toegeven dat de Amerikaanse media wel opmerkelijk heftig en eensgezind lijken te zijn in hun veroordeling van Trumps woordgebruik. Nu bauwen mensen elkaar graag na en zijn de massamedia bepaald niet de bron van alle wijsheid. Maar evengoed: dit moet toch ergens vandaan komen. Is het historisch onbenul, of een gevolg van verschuivingen in de taal?

Misschien is het, zoals zo vaak, van allebei een beetje. Het zou kunnen dat het woord de afgelopen twintig jaar zoveel frequenter is gebruikt in teksten over segregatie en rassenvervolging, dat het in steeds grotere mate alleen daarmee wordt geassocieerd, en dat – in ieder geval in Noord-Amerika – die specifieke betekenis de algemene uit het bewustzijn begint te verdringen. En dan is het zelfs mogelijk dat Trump zich daarvan bewust was en het woord dus in die specifieke betekenis gebruikte, of er althans op wilde zinspelen.

Dat kan ik dan wel jammer vinden. En juist het feit dat Biden zelf dit woord in 1998 blijkbaar nog onbekommerd kon gebruiken, geeft ook wel aan dat de nieuwe, engere betekenis van ‘lynchpartij’ van vrij recente datum is. Eisen dat hij zich achteraf voor zijn woordgebruik van toen verontschuldigt, getuigt volgens mij bovendien van taalhistorisch onbenul.

Maar als de betekenis van het woord stilaan verandert, houd je die taalontwikkeling toch niet tegen. Misschien wordt lynching in Amerika net zoiets als Holocaust wereldwijd: een woord dat eigenlijk alleen nog naar één specifieke historische periode kan verwijzen. Mijzelf lijkt het wat voorbarig om alle andere mogelijke betekenissen en toepassingen van het L-woord nu al volstrekt taboe te verklaren. Maar ik ga er niet over.

En verder: impeach the bastard!